Preview

Secreta Artis

Advanced search
Open Access Open Access  Restricted Access Subscription or Fee Access

New Data on Orange Mineral Pigments in the Works of the Nevyansk School of Icon Painting

https://doi.org/10.51236/2618-7140-2023-6-2-22-49

Abstract

The purpose of this paper is to investigate an unusual technological feature of the icons of the Old Believer mining and metallurgical Urals, that consists in the use of the minerals crocoite and realgar as artistic pigments. During the technological examination of sixty-two Nevyansk icons of the 18th – 19th centuries in the State Research Institute for Restoration (GOSNIIR) in 2019–2023, realgar was found in twenty-two icons, while crocoite was detected in eleven, which proves the widespread usage of these minerals in Ural icon painting. Chemical analysis of the paint layer samples from the icons was carried out using a set of analytical methods such as polarized microscopy, energy-dispersive X-ray spectroscopy, micro-FTIR and Raman spectroscopy. It should be noted that both mineral pigments are rare not only for Russian painting, but also for late Russian icon painting of other artistic centers and schools. Thus, it can be assumed that realgar was introduced to the Ural masters as an imported paint from Western Europe under the name Rauschgelb / Rusgeel, where it was in high demand among painters between the 16th and 18th centuries. It is also possible that it could have been brought to Russia, to the Urals, from China or Central Asia, where its large deposits are located. However, the appearance of crocoite in Nevyansk icons is undeniably due to the discovery and development of its deposits in the Middle Urals. Both minerals were first applied in Nevyansk icons in the second half of the 18th century (the lower chronological boundary of crocoite use is the first half of the 60s of the 18th century). Apparently, in the 19th century they gradually ceased to be in common use among the Ural icon painters.

About the Authors

E. V. Lavrentyeva
State Research Institute for Restoration (GOSNIIR)
Russian Federation

Ph.D. in Art History Research fellow of the Tempera Painting Restoration Department

44 Gastello str., bldg. 1, Moscow 107014



I. F. Kadikova
State Research Institute for Restoration (GOSNIIR)
Russian Federation

Head of the Laboratory of Physicochemical Research

44 Gastello str., bldg. 1, Moscow 107014



V. Yu. Karpenko
A. E. Fersman Mineralogical Museum of Russian Academy of Sciences
Russian Federation

Ph.D. in Geology and Mineralogy Senior researcher

18 Leninskiy prospect, bldg. 2, Moscow 119071



References

1. Агентов М. И. Открытие сокровенных художеств, служащее для фабрикантов, мануфактуристов, художников, мастеровых людей и для экономии. 3-е издание. Ч. 1. М.: В типографии компании типографической, 1790. 336 с.

2. Александров В. А. Начало Ирбитской ярмарки // История СССР. 1974. № 16. с. 36–57.

3. Байдин В. И. Заметки об иконописцах-старообрядцах на горных заводах Урала в первой половине – середине XVIII в.: новые имена и новое об известных мастерах (к вопросу об источниках и времени складывания невьянской иконописной школы) // Вестник музея «невьянская икона». 2002. № 1. с. 58–81.

4. Баранов В. В. технология поздней русской иконописи. Ижевск: [б. изд.], 2017. с. 101–114.

5. Бушмакин А. Ф., Кайнов В. И. Крокоит из месторождения точильная гора на среднем Урале // Минералогия и петрография Урала. Вып. 1. / Отв. ред. Вертушков Г. Н. Свердловск: Изд-во УПИ, 1978. с. 63–71.

6. Бушмакин А. Ф. Крокоит из Берёзовского золотого рудника // Известия высших учебных заведений. Горный журнал. 1993. № 4. с. 116–119.

7. Виннер А. В. Материалы масляной живописи. М.: Искусство, 1950. 522 с.

8. Гренберг Ю. И. Технология станковой живописи. История и исследование: Учебное пособие. 4-е издание, стереотипное. СПб.: Лань; Планета МУЗЫКИ, 2019. 336 с.

9. Древлехранилище памятников иконописи и церковной старины в русском музее / авт.-сост. Вилинбахова Т. Б., Клюканова О. В., Макарова А. А. и др. СПб.: Palace Editions, 2014. 208 с.

10. Дусматов В. Д. Из истории минералогических исследований в таджикистане с древнейших времен до 1917 г. // очерки по истории Таджикистана. Вып.1. Душанбе: Дониш, 1990. с. 7−53.

11. Ильин В. Н. «Сарообрядческий вопрос» в Российской империи 1666–1905 гг. // Ученые записки алтайского филиала Российской академии народного хозяйства и государственной службы при Президенте Российской Федерации. 2016. Вып. 12–13. с. 89–110.

12. Кадикова И. Ф., Лаврентьева Е. В. Химический состав красок и грунтов как важный аспект атрибуции поздней русской иконописи Уральского региона // Актуальные проблемы теории и истории искусства: сборник научных статей. Вып. 13. / Под ред. Захаровой А. В., Мальцевой С. В., Станюкович-Денисовой Е. Ю. М.: МГУ имени М. В. Ломоносова / СПб.: НП-Принт, 2023. [в печати].

13. Карпенко В. Ю., Паутов Л. А., Мираков М. А., Сийдра О. Й., Махмадшариф С., Шодибеков М. А., Плечов П. Ю. Находка бонацциита и алакранита в возгонах природного подземного угольного пожара в урочище Кухи-Малик, Таджикистан // Новые данные о минералах. 2021. т. 55 (4). с. 82−93.

14. Касаткин А. В., Степанов С. Ю., Цыганко М. В., Шкода Р., Нестола Ф., Плашил Я., Маковицки Э., Агаханов А. А., Паламарчук Р. С. Минералогия Воронцовского золоторудного месторождения (Северный Урал). Часть 1: История изучения, минеральные ассоциации, кадастр минеральных видов // Минералогия. 2020. 6 (4). с. 3−34. DOI: 10.35597/2313-545X-2020-6-4-1. URL: https://journal.mineralogy.ru/wp-content/uploads/2020/12/2020_6_4_1.pdf (дата обращения: 05.05.2023).

15. Катионов О. Н. Московско-сибирский тракт как основная сухопутная транспортная коммуникация Сибири XVIII–XX вв.; Федеральное агентство по образованию, ГОУ ВПО «Новосибирский гос. пед. ун-т», Администрация Новосибирской обл. 2-е изд., перераб. и доп. новосибирск: Изд-во НГПУ, 2008. 371 с.

16. Комашко Н. И. Русская икона XVIII века: столичная икона, провинциальная икона, народная икона. М.: Agey Tomesh, 2006. 337 c.

17. Красилин М. М., Наумова М. М., Данченко Е. А. Об одной группе невьянских икон // Искусство Христианского Мира. 2007. Вып. 10. с. 404−416.

18. Лаврентьева Е. В., Кадикова И. Ф. К вопросу об атрибуции группы невьянских икон из собрания музея «невьянская икона»: результаты технико-технологических исследований // Материалы Международной научно-практической конференции «Нерадовские чтения: Хранение, исследование, реставрация музейных предметов и коллекций. История, современное состояние и перспективы развития. К 100-летию службы реставрации музейных ценностей Русского музея (1922–2022)», 25–29 апреля 2022 года / Под ред. Бабиной о. а. и др. Вып. VIII. Том 2. СПб.: ГРМ, 2023. с. 377−387.

19. Ломоносов М. В. Первые основания металлургии, или рудных дел. Т. 5. труды по минералогии, металлургии и горному делу. Москва – Ленинград: Издательство Академии наук СССР, 1954. 748 c.

20. Минералогия Урала: Элементы. карбиды. сульфиды / Под ред. Юшкина Н. П. Свердловск: Ин-т геологии и геохимии УрО АН СССР, 1990. 390 с.

21. Минерально-сырьевая база Кыргызской республики на рубеже перехода к рыночной экономике / Под. ред. Турсунгазиева Б. Т. Бишкек: Государственное агентство по геологии и минеральным ресурсам при Правительстве Кыргызской республики, 1998. 231 с.

22. Наумова М. М. Поздняя античность. Средневековье. Возрождение. М.: Индрик, 2018. 432 с.

23. Николай Угодник. Каталог выставки 29 июня – 31 августа 2019 г. / Под. ред. Авдохина А. С. Кириллов: Кирилло-Белозерский историко-архитектурный и художественный музей-заповедник, 2021. 774 с.

24. Орлова Е. В. Об особенностях коллекции икон семьи Пόносовых в собрании Приморской государственной картинной галереи // Искусство Евразии [Электронный журнал]. 2020. № 3 (18). с 69−82. DOI: 10.46748/ARTEURAS.2020.03.006. URL: https://eurasia-art.ru/index.php/art/article/view/60.

25. Паллас П. С. Путешествие по разным местам Российского государства по повелению Санкт-Петербургской Императорской Академии наук. / Пер. с нем. Томанский Ф. СПб.: Императорская Академия наук, 1786. 614 с.

26. Рудники Урала. Берёзовский рудник: крокоитовый шурф. URL: https://uralmines.ru/beryozovskij–rudnik–krokoitovyj–shurf/ (дата обращения: 16.07.2023).

27. Русско-китайские отношения. 1689−1916. Официальные документы. М.: Издательство восточной литературы, 1958. 138 с.

28. Свод письменных источников по технике древнерусской живописи, книжного дела и художественного ремесла в списках XV−XIX вв.: в 2 т. / Сост., вступ. ст. и примеч. Гренберга Ю. И. СПб: Пушкинский фонд, 1995−1998.

29. Словарь русского языка XI–XVII вв. / Российская академия наук, Институт русского языка. Выпуск 21. (Прочный – раскидати) / Авт. и ред. Шаламова А. Н. М: Наука, 1995. 280 c.

30. Хохлов А. Н. Китайские товары на Ирбитской ярмарке во второй половине XIX в. – начале XX в. // Общество и государство в Китае. 2015. № 2 (45). с. 645−652.

31. Эйгер Н. Некоторые сведения об учреждении Ирбитской ярмарки и о развитии на ней торговли // Пермский сборник: повременное издание. Кн. 2. Отд. 3. М.: В типографии Грачева и комп., 1860. с. 1–17.

32. Юшкин Н. П., Иванов О. К., Попов В. А. Введение в топоминералогию Урала. М.: Наука, 1986. 295 с.

33. Ярцов А. С. Российская горная история. Уральская часть. Книга первая: [рукопись 1810 г.] / Науч. ред. Корепанов Н. С. Екатеринбург: Издательский дом Баско, 2018. 376 с.

34. Bottrill R. S., Williams P. A., Dohnt S., Sorrell S., Kemp N. R. Crocoite and associated minerals from Tasmania // Australian Journal of Mineralogy. 2006. 12 (2). P. 59−90.

35. Commentar zur Pharmacopea Germanica. Berlin: Springer, 1873. 719 S.

36. Constant de Massoul M. A Treatise on the Art of Painting, and the Composition of Colours; Containing Instructions for All the Various Processes of Painting: Together with Observations upon the Qualities and Ingredients of Colours. London, 1797. 242 p.

37. Crocoite. Conservation & Art Materials Encyclopedia Online. URL: https://cameo.mfa.org/wiki/Crocoite (дата обращения: 14.07.2023).

38. Crocoite. URL: https://www.mindat.org/min-1157.html (дата обращения: 14.07.2023).

39. De groote waereld in’t kleen geschildert, of schilderagtig tafereel van’s Weerelds schilderyen. Amsterdam: Beurs, W., 1692. 198 s.

40. Die zu allerhand raren und neuen Curiositäten, auch vielen andern ungemeinen Künstund Wissenschafften eröffnete guldene Kunst-Pforte, getreulich angewiesen in einem gantz neu heraus gegebenen Kunst-Buch: in dessen voran gedruckten Jnnhalt alle Materien so in diesem gantzen Werck enthalten zu ersehen sind: ein Werck so nicht allein vielen Künstlern und Handwerckern, sondern auch fast jederman, wes Standes und Dignität er immer seyn mag, sehr nutzlich und dienlich. Frankfurt: A. Johann, 1710. 1072 s.

41. Eastaugh N., Walsh V., Chaplin T., Siddall R. The Pigment Compendium: A Dictionary of Historical Pigments. Amsterdam: Elsevier – Butterworth Heinemen, 2004. 499 p. DOI: 10.4324/9780080473765.

42. FitzHugh E. W. Orpiment and Realgar // Artists' Pigments: A Handbook of Their History and Characteristics. Vol. 3. / Ed. by E. W. FitzHugh. Washington: National Gallery of Art; London: Archetype Publications, 1997. P. 47–80.

43. Geerts A. J. C. Les produits de la nature Japonaise et Chinoise (partie inorganique et mineralogique), pt. 1. Yokohama: C. Lévy, 1878. 662 p.

44. Giaccai J., Bisulca Ch., Ichimiya Y., Winter J. Colorants and Paintings from the Arthur M. Sackler Gallery // Scientific Studies of Pigments in Chinese Paintings / Ed. by B. McCarthy and J. Giaccai. Washington: Archetype Publications, 2021. P. 63−78.

45. Gliozzo E., Burgio L. Pigments – Arsenic-based Yellows and Reds // Archaeological and Anthropological Sciences. 2022. 14: 4. DOI: 10.1007/s12520-021-01431-z. URL: https://link.springer.com/article/10.1007/s12520021-01431-z (дата обращения: 5.05.2023).

46. Gliozzo E., Ionescu C. Pigments − Lead-based whites, reds, yellows and oranges and their alteration phases // Archaeological and Anthropological Sciences. 2022. 14: 17. DOI: 10.1007/s12520-021-01407-z. URL: https://www.researchgate.net/publication/357418381_Pigments-Lead-based_whites_reds_yellows_and_oranges_and_their_alteration_phases (дата обращения: 05.05.2023).

47. Groot schilderboek: waar in de schilderkonst in al haar deelen grondig werd onderweezen, ook door Redeneeringen en Printverbeeldingen verklaard; met voorbeelden uyt de beste Konst-stukken der oude en nieuwe puykschilderen bevestigd: en derzelver Welen Misstand aangeweezen. Amsterdam: Hendrick Desbordes, 1712. 430 s.

48. Grundman G., Richter M. Types of Dry-Process Artificial Arsenic Sulphide Pigments in Cultural Heritage // Fatto d’Archimia. Los pigmentos artificiales en las técnicas pictóricas / Ed. by M. del Egido and S. Kroustallis. Madrid: Ministerio de Educación, Cultura y Deporte, 2012. P. 119–144. DOI:10.13140/2.1.4384.0323.

49. Handbuch der allgemeinen und speciellen Arzneiverordnungslehre: auf Grundlage der Pharmacopoea Germanica ed altera. Berlin: A. Hirschwald, 1883. 821 s.

50. Hope W. H. St. J., Fox G. E. Excavations on the Site of the Roman City at Silchester, Hants // Archaeologia. 1896. Vol. 55. № 1. P. 215−256.

51. Joannis Schefferi Argentoratensis Graphice, id est, De arte pingendi liber singularis: cum indice necessario. Norimbergae: Ex officina Endteriana, 1669. 232 p.

52. Keune K., Mass J., Meirer F., Pottasch C., van Loon A., Hull A., Church J., Pouyet E., Cotte M., Mehta A. Tracking the Transformation and Transport of Arsenic Sulfide Pigments in Paints: Synchrotron-Based X-ray Micro-Analyses // Journal of Analytical Atomic Spectrometry. 2015. Vol. 30. № 3. P. 813−827. DOI: 10.1039/C4JA00424H.

53. Kuhn H., Curran M. Chrome Yellow and Other Chromate Pigments // Artists' Pigments: A Handbook of their History and Characteristics. Vol. 1. / Ed. by Feller R. L. Washington: National Gallery of Art; London: Archetype Publications, 1986. P. 187–217.

54. Laurie M. A. The Materials of the Painter’s Craft in Europe and Egypt from Earliest Times to the End of the XVIIth Century, with some Account of their Preparation and Use. London; Edinburg: T. N. Fouls, 1910. 448 р.

55. Lehrbuch der Pharmakognosie. Berlin: Verlag von August Hirschwald, 1874. 412 S.

56. Mugnaini S., Bagnoli A., Bensi P., Droghini F., Scala A., Guasparri G. Thirteenth century wall paintings under the Siena Cathedral (Italy). Mineralogical and petrographic study of materials, painting techniques and state of conservation // Journal of Cultural Heritage. 2006. Vol. 7. P. 171−185. DOI: 10.1016/j.culher.2006.04.002.

57. Neuer Tractat von Firniß Laquir und MahlerKünsten. Leipzig: D. Pietsch, 1746. 160 S.

58. Pharmacopoea Almeriana Galeno-Chymica. Almeriae: Joannem van Beyeren, 1726. 184 p.

59. Pharmacopoea Badensis. Heidelbergae: Chr. Fr. Winter, 1841. 353 p

60. Pharmacopoea Danica: Regia autoritate a Collegio Medico Hauniensi. Francfurti et Lapsiae: [s.n.], 1786. 364 p.

61. Pharmacopoea Harlemensis Galeno-Chymica, senatus auctoritate munita. Harlemi: P. van Assendelft, 1741. 258 p.

62. Pharmacopoea jussu Senatus Insulensis tertio edita. Insulis Flandrorum: J. B. Henry, 1772. 318 p.

63. Pharmacopoea Leidensis, amplissimorum magistratuum auctoritate instaurata. Lugduni Batavorum: S. Luchtmans, 1732. 180 p.

64. Pharmacopoea Svecica. Mediolani: Excudebat Societas Tupogr. Classicorum Italia Scriptorum, 1826. 272 p.

65. Pharmacopoea Wirtenbergica in duas partes divisa quarum prior materiam medicam historico – physico – medice descriptam. Stutgardiae: Impensis Francisci Christian Loeflundi, 1798. 224 p.

66. Pekov I. V. Minerals First Discovered on the Territory of the Former Soviet Union. Moscow: Oсean Publishers, 1998. 369 p.

67. Plesters J., Lazzarini L. Preliminary observations on the technique and materials of Tintoretto // Studies in Conservation. 1972. 17. P. 153−180.

68. Realgar. Conservation & Art Materials Encyclopedia Online. URL: https://cameo.mfa.org/wiki/Realgar (дата обращения: 14.07.2023).

69. Realgar. URL: https://www.mindat.org/min-3375.html (дата обращения: 14.07.2023).

70. Schafer E. H. Orpiment and Realgar in Chinese Technology and Tradition // Journal of the American Oriental Society. 1955. Vol. 75. № 2. P. 73−89.

71. Spurrell F. C. J. Notes on Egyptian Colours // Archaeological Journal. 1895. Vol. 52. № 1. P. 222−239. DOI: 10.1080/00665983.1895.10852669.

72. Taxa seu pretium tam simplicium quam compositorum juxta Pharmacopoeam Danicam. Hauniae: N. Möller, 1772. 56 p.

73. Wallerius J. G. Mineralogia, eller mineralriket indelt och beskrifvit. Stockholm: Lars Salvius, 1747. 479 p.

74. Wallert A. Orpiment and Realgar // Maltechnik – Restauro. 1984. Vol. 90. № 4. P. 45−57.

75. Zhu X., Wang R., Lu X., Liu H., Li J., Ouyang B., Lu J. Secondary minerals of weathered orpiment-realgarbearing tailings in Shimen carbonate-type realgar mine, Changde, Central China // Mineralogy and Petrology. 2015. 109 (1). P. 1−15. DOI: 10.1007/s00710-014-0344-4.


Review

For citations:


Lavrentyeva E.V., Kadikova I.F., Karpenko V.Yu. New Data on Orange Mineral Pigments in the Works of the Nevyansk School of Icon Painting. Secreta Artis. 2023;6(2):22-49. (In Russ.) https://doi.org/10.51236/2618-7140-2023-6-2-22-49

Views: 688


Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 License.


ISSN 2618-7140 (Print)